بسیاری از افراد بارها و بارها رژیم‌های سخت و شکننده‌ای را برای رسیدن به وزن و اندام ایده‌آل، تجربه کرده‌اند که بسیاری از آن‌ها نه تنها اثرات مثبت و امیدوارکننده‌ای نداشته بلکه، پس از مدتی به صورت مخرب‌تری در بدن فرد ظاهر می‌شوند.
اما باید در ابتدا پرسید که ما چرا چاق می‌شویم؟ چه اتفاقی در بدن ما رخ می‌دهد که منجر به اضافه وزن می‌شود؟ و یا اینکه چاقی در دنیای پزشکی چه تعاریفی دارد؟
در ادامه موضوع چاقی را کمی موشکافانه‌تر بررسی می‌کنیم.
چاقي يك بيماري مزمن است و مثل هر بيماري مزمن ديگري نياز به درمان دارد. باتوجه به فراواني افرادچاق ولاغر در جامعه و وجود اين اشخاص در اكثر خانواده‌ها؛ متاسفانه چاقي و لاغري امروزه يك امرطبيعي به نظر مي‌رسد.درحالي كه دانشمندان علم تغذيه ،چاقي را طاعون قرن نام برده‌اند.
چاق كيست؟ مردم به افرادي چاق مي‌گويند كه شكم بزرگي داشته باشند .پزشكان اضافه وزن بيش از ۱۰ الي ۱۵ درصد را چاق مي‌گويند . لازم به توضيح است كه سه نوع وزن داريم : ۱- وزن ايده آل ۲- وزن مناسب ۳- وزن سلامتي .
وزن مناسب همان وزن‌هاي ذكر شده درجدول وزن و قد مي‌باشد ، وزن ايده‌آل۱۰ درصد پايينتر و وزن سلامتي ۱۰ درصد بالاتر از آن مي باشد . بهتر است افراد، زير ۳۰ سال از وزن ايده آل ، بالاي ۵۰ سال از وزن سلامتي و بين ۳۰ تا ۵۰ سال از وزن مناسب برخوردار باشند.
چاقي و لاغري چگونه به وجود مي آيد؟ همانطوركه مي‌دانيد بدن سوخت مورد نياز خود را از مواد غذايي تأمين مي‌كند که اگر ميزان دريافت غذايي مساوي با نيازهاي بدن باشد نه چاق مي‌شويم و نه لاغر، ولي اگر بيشتر از نياز غذا بخوريم، كالري اضافي كه دريافت شده، در بدن به صورت بافت چربي ذخيره و سبب افزايش وزن مي‌شود. همچنين اگر انرژي دريافتي شخصي كمتر از نياز او باشد بدن مجبور است مقداري از انرژي‌هاي ذخيره خود (چربي) را استفاده كند. كه اين امر موجب كاهش وزن مي‌گردد. البته استفاده بدن از بافت‌هاي چربي در صورتي اتفاق مي‌افتد كه شخص از رژيم مناسبي جهت لاغري استفاده كند در غير اين صورت ممكن است بدن به جاي استفاده از چربي‌ها براي تأمين انرژي از بافت‌هاي حياتي همچون كبد، كليه، قلب و غيره استفاده كرده و هر چند سبب كاهش وزن گردد، ولي به بدن آسيب برساند. پس بايد دانست كه رژيم بايد مناسب با سن، جنس، وزن، قد، ميزان فعاليت و ساير عوامل باشد تا بتواند بدون آسيب به بدن، فرد را به وزن ايده آل خود برساند.
همانطور كه اطلاع داريد انرژي دريافتي ما بر اساس كالري نام‌گذاري مي‌شود و به طور متوسط هر فرد براي يك كيلو وزن بدن خود نياز به ۳۰ كالري در روز دارد مثلاً يك شخص ۶۰ كيلويي ۱۸۰۰ كالري در روز نياز دارد حال اگر اين شخص بيشتر از اين مقدار كالري بگيرد، چاق و اگر كمتر دريافت كند لاغر خواهد شد .
چقدر كالري لازم است تا يك كيلو چاق شويم ؟ براي اينكه يك كيلو چربي در بدن ذخيره گردد دريافت ۷۵۰۰ كالري اضافه بر نياز بدن لازم مي‌باشد ،پس اگر شخص ۶۰ كيلويي به جاي ۱۸۰۰ كالري در روز) ۲۰۵۰ يعني ۲۵۰ كالري بيشتر از نياز) دريافت كند ماهيانه يك كيلو به وزنش اضافه خواهد شد. ۲۵۰) كالري برابر با ۵۰ گرم چيپس است.)
آيا چاقي و لاغري ارثي است ؟ در جواب بايد بگوييم : نه، چرا فرزندان افراد چاق مثل خودشان چاق مي‌شوند ؟ هرچند چاقي و لاغري ارثي نمي باشد ولي رفتارهاي تغذيه‌اي ارثي بوده و چون رفتار قابل كنترل هست بنابراين فرزندان افراد چاق می‌توانند با كنترل رفتارهاي تغذيه‌اي از وزن ايده آل و تناسب اندام برخوردار باشند .
اصولا چرا مي‌گوييم چاقي خطر ناك است ؟ بايد بدانيم كه طول عمر انسان رابطه معكوسي با چاقي دارد هر چه وزن اضافه شود طول عمر كمتر مي‌شود، بيمارستان‌ها را چاق‌ها پر مي‌كنند، علاوه بر آن از CCU بيش از ۹۰ درصد تخت‌هاي عوارض مهم چاقي موارد زير را مي‌توان نام برد: درد مفاصل بخصوص زانوها كه بايد وزن سنگيني را تحمل كنند، نارسايي، تنفسي، ديابت، آسم، واريس، فشار خون، چربي خون، سكته قلبي، ضعف جنسي، بزرگي قلب، آرترواسكلوروز، نازايي، سنگ صفراوي و بسياري عوارض ديگر.
بهترين راه كاهش وزن چيست ؟ راه‌هاي زيادي براي كاهش وزن وجود دارد ولي هر كدام عوارضي دارد از جمله :داروها، جراحي، طب سوزني، برداشتن چربي، گوشواره لاغري، كمربند لاغري و غيره. پس بهترين راه كدام است؟ بايد گفت بهترين راه، تغيير رفتارهاي تغذيه‌اي مي‌باشد. البته منظور از تغيير رفتار محروميت از غذاها و تغيير سفره‌هاي غذايي نیست، بلكه منظور كنترل مقدار كالري دريافتي است. همان كاري كه شما از امروز آنرا به عنوان رژيم غذايي دريافت خواهيد كرد.
برخي تغييرات رفتاري كه مي تواند به كنترل دريافت كالري شما كمك كند :
۱- وقتي گرسنه هستيد خريد نكنيد
۲- اقلامي را كه مي‌خواهيد بخريد ليست كرده و به اندازه نياز با خود پول داشته باشيد
۳- مواد غذايي را خارج از ديدرس خود نگهداريد
۴- غذا را به اندازه مصرف در يك وعده درست كنيد
۵- در ساعات منظم غذا بخوريد
۶- هنگام غذا خوردن تلوزيون نگاه نكرده و روزنامه نخوانيد
۷- قابلمه غذا را سر سفره نياوريد
۸- تقسيم كننده غذا نباشيد
۹- وقتي غذا خوردن را تمام كرديد از سر سفره غذا بلند شويد
۱۰- باقي مانده غذاها را نخوريد
۱۱- پدر و مادرها باقي مانده غذاي بچه ها را حلال نكنند و آنرا دور بريزيد و يا غذا را كم درست كنند
۱۲- با سرعت غذا نخورده و بعد از هر قاشق غذا خوردن ، قاشق را داخل بشقاب قرار دهيد
۱۳- غذا را خوب بجويد
۱۴- در مهماني ها مواظب ميزان كالري دريافتي‌تان باشيد و تا حد ممكن روز قبل از مهماني كم غذا بخوريد
۱۵- در مهماني‌ها بعد از كشيدن غذا تاحد امكان از غذاه ا دورتر بنشينيد
۱۶- درصورت امكان كارهاي روزمره خود را پياده انجام دهيد
۱۷- به جاي استفاده از آسانسور از پله‌ها بالا رويد.
ضررهاي كاهش وزن سريع:
الف) چون هدف از رژيم دركاهش وزن، آموزش رفتارهاي تغذيه‌اي هست بنابراين واضح است در كوتاه مدت تغيير اين رفتارها به راحتی امکان پذیر نیست.
ب) وقتي وزن به سرعت كاهش يابد پوست توانايي تطابق سريع را نداشته و احتمال چين و چروك در پوست افزايش مي‌يابد.
ج) كاهش وزن سريع ممكن است همراه با ريزش مو باشد .
د) احتمال بي حالي و غش كردن زياد است.
ريزش مو در رژيم كاهش وزن: ريزش مو در رژيم كاهش وزن موقتي بوده و با مصرف ويتامين‌هاي توصيه شده از ميزان آن كاسته شده و بعد از اتمام رژيم كاملاً مرتفع مي‌شود. توصيه مي‌شود كساني كه قبل از شروع رژيم دچار ريزش مو بودند با مشورت پزشك از همان ابتداي رژيم شروع به خوردن ويتامين بكنند و اگر ريزش مو خيلي زياد است مي‌توانيد با مشورت پزشك از شامپوي مينوكسديل ۲ درصد استفاده بكنيد .
افتادگي شكم و چين و چروك پوست صورت در رژيم كاهش وزن: در برنامه رژيم كاهش وزن همه بدن لاغر مي‌شود ولي مقادير لاغري براي هر عضوي متفاوت است. مثلاً اين مقدار براي شكم ۷۵ درصد وبراي باسن ۱۰ درصد بوده و براي صورت اين مقدار تنها ۱درصد خواهد بود ولي همين مقدار كم لاغري در صورت ممكن است ملموس بوده و براي شكم هم سبب ايجاد چين و چروك گردد پس چه كار بايد كرد؟
همانطور كه ذكر شد ۷۵ درصد كاش وزن نصيب شكم مي‌شود يعني به طور مثال اگر شخصي ۳۰ كيلو وزن كم كند ۲۰ كيلوي آ ن از شكم كم مي‌شود، پس واضح است اگر تدابيري به كار نگيريم مشكلاتي از بابت افتادگي شكم خواهيم داشت . براي پيشگيري از اين مسئله كارهاي ذكر شده در زير را مستمراً انجام دهيد، به خصوص كساني كه تصميم دارند مقدار بيشتري از وزن خود را كم كنند :
در مدت رژيم هر روز سه يا چهار بار شكم خود را كاملا به طرف داخل كشيده و آنرا به مدت ۵تا ۸ دقيقه به همان حال نگه داشته و به كار خود ادامه دهيد و به آرامي تنفس كنيد.
البته به ياد داشته باشيد كه اين كار را نبايد در حالت درازكش انجام دهيد بلكه انجام آن در موقع پياده روي يا ايستادن و يا انجام كارهاي روزمره موثر هست . خانم‌ها مي‌توانند اين كار را هنگام آشپزي يا ظرف شستن ويا … انجام دهند .
تذكر: لازم به ذكر است كه خانم‌هاي با سن بالا و كساني كه سابقه چندين حاملگي را دارند و ديواره شكمشان تغييرات برگشت ناپذيري را پيدا كرده نبايد انتظار داشته باشند كه با انجام اين كار شكمشان كاملا صاف و بدون چروك شود به هرحال اين روش در اين افراد هم باعث نتايج درخشاني خواهد شد .
مطلب دوم در مورد پوست صورت است: پوست صورت خوشبختانه داراي حالت الاستيكي است و با لاغري آن پوست هم كشيده شده و چروك نمي‌افتد، البته اين شرايط الاستيكي براي سن زير ۳۰ سال خاصيت تطابق زيادي داشته و رژيم در اين سنين چين و چروكي در صورت ايجاد نمي‌كند . در سنين بالاي ۳۰ سال كاهش سريع وزن سبب ايجاد چين و چروك مي‌شود اما اگر كاهش وزن با برنامه دقيق و همراه با مصرف روغن زيتون باشد اين مشكل را نخواهيم داشت در سنين بالاي ۴۰ و ۴۵ سالگي خاصيت الاستيكي پوست باز هم ضعيف‌تر مي‌شود در نتيجه پوست براي تطابق وقت بيشتري نياز دارد.
در درمان چاقي خود هيچگاه عجله نداشته باشيد، يادتان باشد كه رژيم غذايي با كاهش وزن تدريجي علاوه بر اينكه قابل تحمل‌تر است، عوارضي نداشته و تقريبا غير قابل بازگشت خواهد بود.
با اقتباس از کتاب راهنمای تغذیه و رژیم درمانی دکتر باقرزاده
